Handleiding voor gedragswetenschappelijk onderzoek via internet

In het inleidende hoofdstuk leggen de auteurs er de nadruk op dat veel van wat zij in hun boek aan de orde stellen, allerlei methodologische en ethische aspecten van zaken als de benadering van potentiële deelnemers via het internet, selectie en controle op betrouwbaarheid en geldigheid, nog maar net onder ogen worden gezien. In dit opzicht is het boek een momentopname in het proces van uitwisseling van ervaringen en inzichten tussen onderzoekers. 'At the time of writing' is een veel gebruikte frase in dit boek. De auteurs willen echter nadrukkelijk ook hun eigen voorlopige bevindingen en aanbevelingen naar voren brengen. Verder hebben ze ook veel nuttige literatuurverwijzingen opgenomen.

In hoofdstuk 2 wordt een overzicht gegeven van de mogelijkheden van secundair onderzoek via internet. Strategieën voor het vinden van thematische discussiegroepen, bibliotheekcatalogi, kranten en tijdschriften, kunstarchieven, databases van overheden en elektronische teksten passeren de revue. Hoofdstuk 3 legt vervolgens de basis voor de rest van het boek dat handelt over primair onderzoek (IMR: Internet-mediated primary research). Het hoofdstuk opent met de selectie van onderzoeksgroepen. Met de toenemende internetpenetratie onder de bevolking biedt IMR steeds betere mogelijkheden om tegen lage kosten een grotere en meer gevarieerde groep van onderzoeksdeelnemers te rekruteren dan voorheen. Een conclusie die voor het grijpen ligt bij een onderzoekstraditie waarin deelnemers vaak uit eerstejaars studenten werden gerekruteerd. Diverse selectieprocedures worden besproken. De rekrutering van deelnemers op vrijwillige basis, bijvoorbeeld door een mededeling te plaatsen bij een aantal geselecteerde nieuwsgroepen, is het meest in zwang, maar brengt allerlei problemen met zich mee, onder meer dat men geen goed zicht heeft op de kenmerken van de populatie van mensen die de mededeling heeft gezien (de sampling frame). De auteurs gaan ook in op mogelijkheden om mensen direct te benaderen, dus via hun persoonlijke e-mailadressen, en andere niet-vrijwillige manieren van benaderen. Vervolgens worden verschillende dataverzamelingstechnieken besproken, namelijk vragenlijsten, interviews, waarnemingsstudies en experimenten. Voor kwalitatieve onderzoekers zijn vooral de paragrafen over interviews en waarnemingsstudies interessant. Communicatie via internet vormt een nieuw domein voor onderzoek van talig handelen. Als belangrijkste punt van zorg noemen de auteurs de verminderde mate van controle die de onderzoeker bij IMR heeft over deelnemers, onderzoeksmaterialen en procedures. Ze doen (in de volgende hoofdstukken) allerlei suggesties om dat controleverlies tegen te gaan. Hoofdstuk 3 wordt afgesloten met een verkenning van een aantal ethische kwesties: procedures voor het verkrijgen van instemming voor deelname aan het onderzoek, het verzekeren van de vertrouwelijkheid van gegeven informatie, privacy en debriefing van de deelnemers.

In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de belangrijkste softwaretechnologieën bij IMR. Hoofdstuk 5 behandelt vervolgens specifiek het ontwerpen en uitvoeren van een survey via internet. De auteurs presenteren een tiental algemene ontwerprichtlijnen die ingaan op zaken als respons en controle op de toegang tot de survey (gebruik van wachtwoorden). Verder laten zij verschillende technieken zien om een survey op te zetten, zowel HTML-technieken als JavaScript. In hoofdstuk 6 wordt een overzicht gegeven van wat zoal mis kan gaan: technische problemen, waaronder de trade-off tussen technische complexiteit, de beschikbaarheid van deelnemers en het vermogen van de onderzoeker om het geheel nog onder controle te houden, allerlei methodische missers die juist door het gemak van internet rampzalige vormen kunnen aannemen ('It has never been so easy to so quickly invalidate the participation of so many participants', p. 113), het overtreden van netiquette ('the researcher using attachments can fairly quickly become ... a global pariah', p. 117) en het optreden van hackers. De auteurs benadrukken keer op keer het belang van een pilot, juist bij onderzoek via internet. In het voorlaatste hoofdstuk presenteren de auteurs kort drie voorbeelden van IMR uit hun eigen onderzoekspraktijk. De eerste casus is een heel simpele opzet waarin nieuwsgroepen werden gebruikt om in contact te komen met potentiële deelnemers en e-mail om materiaal uit te zetten en gegevens te verzamelen. De tweede casus is een besluitvormingsexperiment met medische diagnosestelling, en de derde casus betreft het gebruik van e-mail bij onderzoek naar het leren van een tweede taal door leerlingentandems.

Conclusie

Niettegenstaande de toespitsing op surveys is dit boek niet alleen voor kwantitatieve maar ook voor kwalitatieve onderzoekers interessant, al was het maar vanwege de bespreking van verschillende problemen, zoals de benadering van potentiële deelnemers, waarmee onderzoekers uit beide tradities moeten omgaan.

© 2009-2019 Uitgeverij Boom Amsterdam

De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding) maar voor reproductie in welke vorm dan ook moet toestemming aan de uitgever worden gevraagd:

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (postbus 3060, 2130 KB, www.reprorecht.nl) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.